Zmiany klimatu – sposoby przeciwdziałania i adaptacja

 

Projekt p.t.: „Adaptacja do zmian klimatu poprzez zakup nowego średniego samochodu gaśniczo-ratowniczego dla jednostki Ochotniczej Straży Pożarnej w Mochowie”  współfinansowany ze środków  Unii Europejskiej w ramach Programu Fundusze Europejskie dla Mazowsza 2021-2027 

ZMIANY KLIMATU

Nasz klimat podlega zmianom. Zmiany klimatu są widoczne w skali globalnej – obserwujemy wzrost temperatury powietrza przy powierzchni ziemi oraz temperatury oceanu, powszechne staje się topnienie lodu oraz podnosi się globalny średni poziom morza. Wraz z tymi zmianami dochodzi do wzrostu intensywności i częstotliwości wielu zjawisk klimatycznych, takich jak ekstremalne zjawiska pogodowe: ulewy i burze, fale upałów, grad czy tornada. Wiemy już, że w przyszłości zjawiska te będą przynosić coraz dotkliwsze skutki dla społeczeństw i gospodarki. Wiemy także, że bardzo prawdopodobną przyczyną ocieplenia klimatu jest wzrost stężenia gazów cieplarnianych w atmosferze w wyniku emisji z działalności człowieka.

W latach 2010 i 2011 wystąpiło w Polsce kilka miesięcy o temperaturze poniżej średniej z wielolecia. Jednak, w skali globalnej, cały rok 2010 był rekordowo ciepły i zakończył najcieplejsze dziesięciolecie w historii bezpośrednich obserwacji temperatury. Był to 34. kolejny rok o temperaturze globalnej wyższej niż średnia z XX w. Temperatura globalna rośnie od 40 lat, a począwszy od lat 1960. każda dekada była cieplejsza od poprzedniej. Zmiany nie są jednak regularne w czasie i przestrzeni – na zaobserwowany trend wzrostowy nakłada się silna zmienność naturalna. Zmiany klimatu nie są niczym nowym, bowiem w historii Ziemi okresy chłodniejsze wielokrotnie przeplatały się z cieplejszymi. Mechanizmy historycznych zmian klimatu były całkowicie naturalne. Obecnie ziemski klimat ociepla się najprawdopodobniej przede wszystkim z powodu wywołanego przez ludzi wzrostu stężenia atmosferycznego gazów cieplarnianych. Projekcje na przyszłość przewidują dalsze, jeszcze bardziej intensywne, globalne ocieplenie i ta tendencja wydaje się przesądzona co najmniej na kilkadziesiąt lat. W istocie z temperaturą zmieniają się wszystkie elementy sprzężonych systemów klimatu i zasobów wodnych, a w konsekwencji – także wielu systemów fizycznych, biologicznych i ludzkich (społeczno-ekonomicznych). Konsekwencje – zarówno korzystne, jak i negatywne – można dostrzec, i spodziewać się ich w przyszłości, we wszystkich regionach świata oraz we wszystkich sektorach i systemach. Zaistnienie i wielkość konsekwencji zależą od scenariusza rozwoju społeczno-ekonomicznego, który ma wpływ na emisję gazów cieplarnianych, oraz od realizowanej polityki przeciwdziałania zmianom klimatu. Prawdopodobieństwo dotkliwych konsekwencji zmian klimatu rośnie wraz ze wzrostem szybkości i amplitudy zmian. Ocenia się, że przy znaczniejszym ociepleniu straty przeważałyby globalnie nad korzyściami. Skoro działalność człowieka jest odpowiedzialna za większą część obecnego ocieplenia, to poprzez właściwe kształtowanie ludzkiej działalności można próbować ograniczać ocieplenie w dalszej perspektywie. Ponieważ jednak globalny system klimatyczny cechuje się znaczną bezwładnością, więc nie jesteśmy w stanie skutecznie wpływać na klimat najbliższych dziesięcioleci. W efekcie można oczekiwać globalnego ocieplenia rzędu 0,2 stopni Celsjusza na dekadę. Natomiast wielkość ocieplenia w następnych dziesięcioleciach będzie można ograniczyć poprzez skuteczną politykę ochrony klimatu, tzn. redukcję emisji gazów cieplarnianych i zwiększenie ich wiązania, podjęte odpowiednio wcześnie. Bez efektywnej polityki klimatycznej poziom ocieplenia w horyzoncie roku 2100 będzie zapewne znacznie wyższy niż względnie bezpieczny wzrost o 2 stopnie Celsjusza ponad temperaturę z okresu przedprzemysłowego. Człowiek zaadaptował się do już istniejącego klimatu, więc każda zmiana wymaga dostosowania się do nowych warunków i generuje koszty. W Polsce zmiany klimatu niosą szanse – bardziej przyjazną, wyższą temperaturę wody w Bałtyku, a zimą – mniejszą zachorowalność i śmiertelność oraz oszczędność na opale. Są jednak i zagrożenia: wzrost częstości fal upałów, opadów intensywnych, powodzi i osuwisk, ale też suszy w sezonie wegetacyjnym, silnych wiatrów i wzrost poziomu morza. Per saldo, Polska na pewno nie będzie wielkim przegranym w zmieniającym się klimacie, jednak np. problemy z okresowymi deficytami lub niszczącymi nadmiarami wody mogą się nasilić. Trzeba będzie optymalnie „zagospodarować” zmiany korzystne, a skutecznie zaadaptować się do zmian niekorzystnych.

Skutki zmiany klimatu

Zmiana klimatu ma wpływ na wszystkie części świata. Polarne czapy lodowe topnieją, a poziom mórz wzrasta. W niektórych regionach ekstremalne zjawiska pogodowe i opady deszczu stają się coraz częstsze, podczas gdy inne cierpią z powodu ciężkich fal upałów i susz. Potrzebujemy działań w dziedzinie klimatu już teraz. W przeciwnym razie te skutki będą się tylko nasilać.

Zmiana klimatu stanowi bardzo poważne zagrożenie i wpływa na wiele różnych aspektów naszego życia. Poniżej przedstawiamy listę najważniejszych skutków zmiany klimatu.

Naturalne konsekwencje
Jakie są skutki zmiany klimatu dla środowiska naturalnego?

– wysokie temperatury

Oczekuje się, że wyższe temperatury spowodują także geograficzne przesunięcie stref klimatycznych. Zmiany te wpływają na rozmieszczenie i liczebność wielu gatunków roślin i zwierząt, które już teraz znajdują się pod presją związaną z utratą siedlisk i zanieczyszczeniem środowiska.

Wzrost temperatury może także wpłynąć na fenologię – zachowanie i cykl życia gatunków zwierząt i roślin. To z kolei może przyczynić się do zwiększenia liczby szkodników i gatunków inwazyjnych, a także częstszego występowania niektórych chorób u ludzi.

Jednocześnie może dojść do zmniejszenia plonów oraz rentowności działalności rolnej i produkcji zwierząt, a także do osłabienia zdolności ekosystemów do zapewniania ważnych usług i dóbr (takich jak dostarczanie czystej wody lub chłodnego i czystego powietrza).

Wyższe temperatury wzmagają parowanie wody, co w połączeniu z brakiem opadów zwiększa ryzyko wystąpienia dotkliwych okresów suszy.

Skrajnie niskie temperatury (fale zimna, mroźne dni) mogą zdarzać się rzadziej w Europie. Globalne ocieplenie wpływa jednak na przewidywalność zdarzeń pogodowych, a co za tym idzie – naszą zdolność do skutecznego reagowania na nie.

– susze i  pożary roślinności

W wyniku zmieniającego się klimatu już teraz w wielu europejskich regionach wzrasta częstotliwość i dotkliwość występujących zjawisk suszy, a także wydłuża się okres ich trwania. Susza to nietypowy i przejściowy deficyt dostępności wody spowodowany jednoczesnym brakiem opadów i zwiększonym parowaniem (wynikającym z wysokich temperatur). Jest to zjawisko odmienne od niedoboru wody, czyli strukturalnego, całorocznego braku słodkiej wody, wynikającego z jej nadmiernego zużycia.

Susze często wywołują efekt domina, na przykład w odniesieniu do infrastruktury transportowej, rolnictwa, leśnictwa, gospodarki wodnej i różnorodności biologicznej. Powodują obniżenie poziomu wody w rzekach i poziomu wód gruntowych, hamują wzrost drzew i upraw, skutkują intensyfikacją ataków szkodników oraz sprzyjają pożarom środowiskowym.

W Europie straty spowodowane przez suszę szacuje się na około 9 mld euro rocznie i dotyczą one głównie rolnictwa, energetyki i publicznych sieci wodociągowych. Coraz częściej na naszym kontynencie występują ekstremalne susze, które przynoszą coraz większe szkody.

Przewiduje się, że przy wzroście średniej temperatury na świecie o 3°C susze będą zdarzały się dwukrotnie częściej, a wartość bezwzględna rocznych strat wynikających z suszy w Europie wzrośnie do 40 mld euro. Skutki tych zmian będą najbardziej odczuwalne w regionach śródziemnomorskim i atlantyckim. W związku z częstszymi i cięższymi okresami suszy wydłuży się sezon pożarowy, a pożary roślinności będą intensywniejsze, zwłaszcza w regionie śródziemnomorskim. Zmiana klimatu powoduje także poszerzenie obszaru narażonego na ryzyko wystąpienia takich pożarów. Regiony, które dotychczas nie były zagrożone pożarem, mogą stać się obszarami ryzyka.

– dostępność wody słodkiej

Wraz z ocieplaniem się klimatu zmieniają się poziomy opadów, zwiększa się parowanie, topnieją lodowce i podnosi się poziom mórz. Wszystkie te czynniki wpływają na dostępność słodkiej wody.

Należy się spodziewać, że nawracające i bardziej dotkliwe susze oraz wyższa temperatura wody doprowadzą do pogorszenia jakości wody. Takie warunki sprzyjają rozwojowi toksycznego planktonu i bakterii, co pogłębi problem niedoborów wody wywołany w znacznej mierze przez działalność człowieka.

Częstsze oberwania chmury (nagłe ekstremalne opady) również mogą wpływać na jakość i ilość dostępnej wody słodkiej, ponieważ wody opadowe mogą prowadzić do przedostawania się nieoczyszczonych ścieków do wód powierzchniowych.

Rzeki w Europie mają zwykle swoje źródła w obszarach górskich, a 40 proc. słodkiej wody w Europie pochodzi z Alp. Zmiany w dynamice pokrywy śnieżnej i lodowców oraz w strukturze opadów mogą skutkować przejściowymi niedoborami wody na całym kontynencie. Z kolei zmiany w przepływie rzek spowodowane suszą mogą też wpływać na żeglugę śródlądową i produkcję energii hydroelektrycznej.

– powodzie

W związku ze zmianą klimatu na wielu obszarach trzeba się spodziewać zwiększenia opadów. Wzmożone opady deszczu trwające dłuższy czas będą prowadzić głównie do powodzi rzecznych, natomiast krótkotrwałe, intensywne oberwania chmury mogą skutkować powodziami opadowymi, w przypadku których ekstremalne opady deszczu powodują zalanie terenu bez wylewu żadnego zbiornika wodnego.

Powodzie rzeczne to dość powszechna klęska żywiołowa w Europie. W ostatnich trzydziestu latach takie powodzie oraz towarzyszące im burze spowodowały śmierć wielu osób, przyniosły dotkliwe szkody dla milionów ludzi i ogromne straty gospodarcze. W najbliższych latach zmiana klimatu prawdopodobnie zwiększy częstotliwość powodzi na całym kontynencie.

Przewiduje się, że w związku z wyższymi temperaturami ulewne deszcze będą występowały bardziej regularnie i będą bardziej intensywne, a w całej Europie częściej będzie dochodziło do gwałtownych powodzi.

W niektórych regionach pewne zagrożenia, takie jak wczesnowiosenne powodzie, mogą się zmniejszyć w krótkim okresie dzięki mniejszym opadom śniegu w zimie, ale zwiększone ryzyko powodzi gwałtownych na obszarach górskich, przeciążających cały system rzeczny, może zneutralizować te skutki w perspektywie średnioterminowej.

– zwiększony poziom mórz – obszary przybrzeżne

Poziom mórz podnosi się nieustannie od dwudziestego wieku, a w ostatnich dziesięcioleciach obserwujemy wzmożoną tendencję w tym zakresie.

Wynika to głównie z rozszerzalności cieplnej oceanów spowodowanej ociepleniem. Ale wpływ na to ma także topnienie lodowców i lądolodu antarktycznego. Zgodnie z przewidywaniami do końca tego wieku poziom mórz w Europie podniesie się średnio o 60–80 cm, co zależeć będzie przede wszystkim od tempa topnienia lądolodu antarktycznego.

Około jedna trzecia populacji UE mieszka w odległości do 50 km od wybrzeża, a obszary te odpowiadają za ponad 30 proc. całkowitego PKB w Unii. Łączna wartość ekonomiczna aktywów znajdujących się w odległości 500 m od europejskich mórz wynosi od 500 mld do 1 bln euro.

Podobnie jak inne skutki zmieniającego się klimatu podnoszenie się poziomu mórz zwiększy ryzyko powodzi i erozji wzdłuż wybrzeży, co będzie miało istotne konsekwencje dla ludzi, infrastruktury, przedsiębiorstw i przyrody na tych obszarach.

Ponadto przewiduje się, że wzrost poziomu mórz doprowadzi do zmniejszenia ilości dostępnej wody słodkiej, ponieważ woda morska wdziera się głębiej do podziemnych wód warstwy wodonośnej. Prawdopodobnie spowoduje to także znacznie większą intruzję wody słonej do zbiorników słodkowodnych, przynosząc negatywne skutki dla rolnictwa i dostaw wody pitnej.

Wpłynie to również na bioróżnorodność siedlisk przybrzeżnych oraz usługi i dobra, które te siedliska zapewniają. Zniknie wiele terenów podmokłych, co spowoduje zagrożenie dla unikatowych gatunków ptaków i roślin oraz utratę naturalnej ochrony przed falami sztormowymi, jaką tereny te zapewniają.

– bioróżnorodność

Zmiana klimatu postępuje tak szybko, że wiele gatunków roślin i zwierząt nie jest w stanie się do niej przystosować. Istnieją niezbite dowody wskazujące na to, że różnorodność biologiczna już reaguje na zmiany klimatu i że proces ten będzie postępował. Bezpośrednie skutki dla bioróżnorodności obejmują zmiany fenologii (zachowania i cyklu życia gatunków zwierząt i roślin), liczebności i rozmieszczenia gatunków, składu populacji, struktury siedlisk i procesów ekosystemowych.

Zmiana klimatu wpływa na bioróżnorodność również pośrednio, za sprawą zmian w sposobie użytkowania gruntów i innych zasobów. A skutki pośrednie – ze względu na ich skalę, zakres i szybkość, z jaką się urzeczywistniają – mogą być bardziej szkodliwe niż te bezpośrednie. Obejmują one: fragmentację i utratę siedlisk nadmierną eksploatację zasobów zanieczyszczenie powietrza, wody i gleby oraz rozprzestrzenianie się inwazyjnych gatunków obcych. Skutki te dodatkowo obniżą odporność ekosystemów na zmianę klimatu i ich zdolność do zapewniania podstawowych usług, takich jak regulacja klimatu, dostarczanie żywności, czystego powietrza i czystej wody, a także zapobieganie powodziom i erozji.

– gleby

Zmiana klimatu może nasilić negatywne zjawiska, takie jak erozja, spadek zawartości materii organicznej, zasolenie, utrata różnorodności biologicznej gleby, osuwanie się ziemi, pustynnienie i powodzie. Wpływ zmiany klimatu na składowanie dwutlenku węgla w glebie może być związany ze zmieniającym się stężeniem CO2 w atmosferze, wzrostem temperatury i zmianami w strukturze opadów atmosferycznych Zjawiska związane z klimatem, takie jak ekstremalne opady, szybko topniejący śnieg czy lód, wysokie przepływy rzek, a także częstsze susze, przyczyniają się do degradacji gleby. Istotną role odgrywają tu także wylesianie i inne rodzaje działalności człowieka (np. rolnictwo, narciarstwo). Oczekuje się, że w wyniku intruzji wody morskiej spowodowanej podnoszącym się poziomem mórz i (okresowo) niskimi przepływami rzecznymi na obszarach przybrzeżnych zwiększy się ilość gleb zasolonych.

– wody śródlądowe

Przewiduje się, że zmiana klimatu doprowadzi do poważnych zakłóceń w dostępności wody w całej Europie ze względu na mniejszą przewidywalność opadów i bardziej intensywne burze. W rezultacie można się spodziewać większych niedoborów wody, zwłaszcza w południowej i południowo-wschodniej Europie, oraz zwiększonego ryzyka powodzi na znacznej części kontynentu. Wynikające z tego zmiany będą miały wpływ na wiele regionów lądowych i morskich, a także na wiele różnych środowisk naturalnych i gatunków.

Jednym z głównych parametrów mówiących o ogólnym stanie ekosystemów wodnych jest temperatura wody: organizmy wodne tolerują tylko określony zakres temperatur. Zmiana klimatu spowodowała wzrost temperatury wody w rzekach i jeziorach oraz zmniejszenie pokrywy lodowej, wpływając niekorzystnie na jakość wody i ekosystemy słodkowodne.

– środowisko morskie

Skutki zmieniającego się klimatu, takie jak wzrost temperatury powierzchni morza, zakwaszenie oceanów oraz zmiany rozkładu prądów i kierunków wiatrów, znacząco zmodyfikują fizyczny i biologiczny skład oceanów. Zmiany temperatury i cyrkulacji oceanicznej mogą zaburzyć geograficzne rozmieszczenie ryb. Rosnąca temperatura wody w morzu może również sprzyjać rozprzestrzenianiu się gatunków obcych na regiony, w których dotychczas nie były one w stanie przetrwać. Przykładowo zakwaszenie oceanów będzie miało wpływ na różne organizmy produkujące węglan wapnia. Te wszystkie zmiany pociągną za sobą nieuniknione skutki dla ekosystemów przybrzeżnych i morskich, w efekcie powodując poważne konsekwencje społeczno-gospodarcze dla wielu regionów.

Zagrożenia społeczne
Jakie zagrożenia społeczne niesie ze sobą zmiana klimatu?

– zdrowie

Zmiana klimatu stanowi duże zagrożenie nie tylko dla zdrowia ludzkiego, ale także dla zdrowia zwierząt i roślin. Wprawdzie zmieniający się klimat nie powoduje zbyt wielu nowych lub nieznanych zagrożeń dla zdrowia, ale dotychczasowe skutki ulegną nasileniu i będą bardziej dotkliwe.

Wśród najważniejszych prognozowanych skutków zdrowotnych przyszłych zmian klimatu można wymienić:

1. wzrost umieralności (liczby zgonów) i chorobowości (częstotliwości występowania przypadków choroby) związanych z wysokimi temperaturami latem
2. spadek umieralności (liczby zgonów) i chorobowości (częstotliwości występowania przypadków choroby) związanych z niskimi temperaturami zimą
3. zwiększone ryzyko wypadków spowodowanych ekstremalnymi zjawiskami pogodowymi (powodziami, pożarami i burzami) oraz większy wpływ tych zjawisk na ogólne samopoczucie
4. zmiany w oddziaływaniu chorób, np. chorób przenoszonych przez wektory, gryzonie, wodę lub żywność
5. zmiany rozmieszczenia sezonowego niektórych wywołujących alergię gatunków pyłków, zasięgu występowania wirusów, szkodników i chorób
6. pojawiające się nowe i powracające choroby zwierząt stanowiące coraz większe wyzwanie dla zdrowia zwierząt i ludzi w Europie w związku z wirusowymi chorobami odzwierzęcymi i chorobami wektorowymi
7. pojawiające się nowe i powracające szkodniki roślin (owady, patogeny i inne agrofagi) oraz choroby roślin wyniszczające lasy i uprawy
8. zagrożenia związane ze zmianą jakości powietrza i warstwy ozonowej.

– osoby najbardziej narażone

Na skutki zmiany klimatu najbardziej narażone są osoby zamieszkujące obszary miejskie o niskich dochodach i słabo rozwiniętej infrastrukturze oraz, mówiąc ogólnie, grupy społeczne o niewielkim majątku i niższych dochodach. Jednocześnie grupy te są gorzej przygotowane do stawienia czoła tym skutkom.

Zmiana klimatu może wywierać nieproporcjonalnie większy wpływ na kobiety, które znajdują się też w trudniejszej sytuacji, gdy konieczne są kosztowne działania przystosowawcze. Jednocześnie kobiety odgrywają kluczową rolę w procesie adaptacji i ogólnie zrównoważonych praktykach.

Do grup najbardziej narażonych na ryzyko klimatyczne należą osoby bezrobotne i marginalizowane społecznie.

Społeczeństwo Europy, w różnym stopniu dotknięte ograniczoną mobilnością lub problemami zdrowotnymi, starzeje się, co oznacza, że większa część populacji będzie wrażliwa na zmiany klimatu.

Ponadto zmiana klimatu zaczęła już wywierać wpływ na przesiedlenia i migrację. Chociaż klimat jest tylko jednym z kilku czynników skłaniających do przesiedleń i migracji, zjawisko to dotyka w znacznym stopniu wiele krajów partnerskich będących na drodze do zrównoważonego rozwoju. Ich mieszkańcy są często w dużym stopniu zależni od środowiska naturalnego i dysponują mniejszymi środkami finansowymi, aby radzić sobie ze zmieniającym się klimatem.

– zatrudnienie

Skutki wzrostu temperatury, zmiany struktur opadów atmosferycznych lub podnoszenia się poziomu mórz negatywnie wpłyną – bezpośrednio lub pośrednio – na wydajność i rentowność wszystkich sektorów gospodarki we wszystkich państwach członkowskich UE, co będzie miało implikacje także dla rynku pracy.

Zmiana klimatu może niekorzystnie wpłynąć na dostępność siły roboczej ze względu na pogorszenie się stanu zdrowia ludności i dodatkowe ograniczenia związane z higieną pracy (wyższa temperatura w miejscu pracy, częstsze i bardziej intensywne zagrożenia naturalne uniemożliwiające dotarcie do miejsca pracy).

Ponadto niektóre sektory gospodarki są bardzo wrażliwe na skutki zmiany klimatu ze względu na ich zależność od stabilnych warunków klimatycznych. W wyniku zmiany klimatu spodziewane są przesunięcia produkcji sektorowej, na przykład w rolnictwie i turystyce.

Duże inwestycje w działania na rzecz przystosowania się do zmiany klimatu, takie jak umocnienia nadbrzeżne, budynków i (zielonej) infrastruktury, gospodarka wodna i przenoszenie narażonych społeczności, mogą stworzyć możliwości zatrudnienia i uzyskania dochodu. Nadal jednak nie ma pewności co do ewentualnych efektów takich inwestycji w zakresie tworzenia miejsc pracy w ujęciu netto. Aby wykorzystać te możliwości, konieczne będzie podniesienie kwalifikacji siły roboczej.

– edukacja

Zmniejszanie wrażliwości na zmianę klimatu i wdrażanie środków na rzecz przystosowania się do niej to nie tylko zadanie i odpowiedzialność rządów. Skala zmian klimatycznych wymaga współpracy podmiotów publicznych i prywatnych w celu zmniejszenia wrażliwości na zmianę klimatu i przystosowania się do jej skutków. Nie wszystkie zainteresowane strony mają jednak świadomość i wiedzę na temat swojej wrażliwości oraz działań, jakie mogą podjąć, aby aktywnie przystosowywać się do zmieniającego się klimatu. Dlatego edukacja i podnoszenie świadomości są tak ważnymi elementami procesu adaptacji, który pozwoli nam poradzić sobie ze skutkami zmiany klimatu, zwiększyć zdolności przystosowawcze i zmniejszyć ogólną wrażliwość klimatyczną.

Zagrożenia dla działalności gospodarczej
Jakie zagrożenia dla działalności gospodarczej stwarza zmiana klimatu?

– infrastruktura i budynki

Skutki zmiany klimatu są szczególnie istotne dla infrastruktury i budynków, zważywszy na ich długi okres eksploatacji i wysokie koszty początkowe, a także na ich zasadniczą rolę w funkcjonowaniu naszych społeczeństw i gospodarek.

Budynki i infrastruktura mogą być wrażliwe na zmiany klimatu ze względu na swoją konstrukcję (niska odporność na burze) lub lokalizację (np. na obszarach zagrożonych powodziami, osunięciami ziemi, lawinami). Mogą one bowiem ulec uszkodzeniu lub stać się niezdatne do użytku z powodu zmiennych warunków klimatycznych lub ekstremalnych zjawisk pogodowych, takich jak: podnoszący się poziom mórz, ekstremalne opady i powodzie, skrajnie wysokie lub niskie temperatury, intensywne opady śniegu, silne wiatry itp.

Konsekwencje zmiany klimatu dla budynków i infrastruktury będą się różnić w zależności od regionu.

– energia

Zagrożenia klimatyczne dla europejskiego systemu energetycznego już istnieją i zgodnie z prognozami będą narastać. Oczekuje się, że zmiana klimatu spowoduje zmniejszenie zapotrzebowania na ogrzewanie w północnej i północno-zachodniej części Europy oraz znaczny wzrost zapotrzebowania na energię do celów chłodzenia na południu kontynentu, co może jeszcze bardziej nasilić problem szczytów zapotrzebowania na energię elektryczną w okresie letnim.

Intensywniejsze i częstsze fale upałów spowodują zmiany w strukturze podaży i popytu na energię, często w przeciwnych kierunkach. Dalszy wzrost temperatury i susze mogą ograniczyć dostępność wody chłodzącej dla elektrowni cieplnych w lecie (obniżając podaż energii), podczas gdy zapotrzebowanie na klimatyzację wzrośnie.

Ponadto występujące częściej i na większą skalę ekstremalne zjawiska pogodowe spowodują zagrożenia dla fizycznej infrastruktury energetycznej: napowietrznych linii przesyłowych i dystrybucyjnych, ale też transformatorów czy podstacji.

Zmiana klimatu przynosi także niepewność co do typów pogody w różnych częściach Europy. W dłuższej perspektywie ma to bezpośredni negatywny wpływ na produkcję energii odnawialnej. Przykładem mogą być mniejsza ilość słońca lub wiatru na obszarach, gdzie zwykle jest ich więcej, lub upały i susze wpływające na uprawy przeznaczone do produkcji energii z biomasy.

– rolnictwo

Zmiana klimatu już teraz ma i nadal będzie miała znaczący negatywny wpływ na rolnictwo w Europie w XXI wieku ze względu na wzrost temperatury, susze, powodzie, szkodniki roślin, choroby i pogarszający się stan gleb:

• znaczne straty w produkcji rolnej (niższe plony)
• zmniejszenie powierzchni obszarów nadających się do uprawy roślin.

Regiony południa Europy ucierpią najbardziej z powodu wysokich temperatur i niedoboru wody. Na północy Europy wyższe temperatury mogą stworzyć warunki pod ciepłolubne uprawy na nowych obszarach, jednak nie zrekompensuje to strat w innych regionach.

– leśnictwo

Lasy również padają ofiarą zmiany klimatu w związku ze zwiększonym ryzykiem susz, burz, pożarów, szkodników i chorób wpływających na zdrowie lasów.

Oczekuje się, że zmieni się różnorodność biologiczna lasów europejskich, ponieważ zmiana klimatu stanowi szczególne zagrożenie dla gatunków w dużym stopniu przystosowanych do specyficznych warunków klimatycznych i środowiskowych. Przykładowo ograniczona różnorodność gatunków drzew w lasach borealnych sprawia, że są one mniej odporne na zjawiska katastrofalne, a tym samym bardziej podatne na zmianę klimatu.

W południowej Europie prawdopodobnie nastąpi spadek rozwoju lasów ze względu na mniejsze opady. Ponadto pożary lasów szczególnie silnie oddziałują na już zdegradowane ekosystemy południowej Europy i oczekuje się pogorszenia sytuacji wraz z coraz dłuższymi i poważniejszymi sezonami pożarów.

– ubezpieczenia

Oczekuje się, że w wyniku zmiany klimatu znacznie zmieni się częstotliwość i intensywność większości rodzajów zjawisk ekstremalnych. W perspektywie krótkoterminowej, pod warunkiem należytego uwzględnienia podstawowej tendencji, składki będą rosły stopniowo, a rynek ubezpieczeniowy bez zakłóceń przyjmie takie zmiany. Zdobywanie wiedzy o ryzyku często jednak odbywa się „etapowo”, co może prowadzić do skoków cen w krótkim okresie. W dłuższej perspektywie, szczególnie w najbardziej wrażliwych sektorach lub obszarach, zmiana klimatu może pośrednio zwiększyć nierówności społeczne, ponieważ dla części społeczeństwa składki ubezpieczeniowe staną się zbyt kosztowne.

– turystyka

Konsekwencje gospodarcze zmiany klimatu dla regionów, w których turystyka ma duże znaczenie, mogą być znaczące. Przewiduje się znaczne zmniejszenie atrakcyjności turystycznej Europy Południowej w najważniejszych miesiącach letnich, ale i jej zwiększenie w pozostałych porach roku. Europa Środkowa ma według prognoz zyskać na atrakcyjności wśród turystów w całym roku. Przewidywane zmniejszenie pokrywy śnieżnej będzie miało negatywny wpływ na branżę sportów zimowych w wielu regionach.

– problemy przekrojowe dla działalności gospodarczej

Zmiana klimatu zagraża wszystkim przedsiębiorstwom, bo dotyczy całej naszej planety. Niektóre firmy są jednak bardziej narażone niż inne. Oczekuje się, że skutki zmiany klimatu będą nieproporcjonalnie dotkliwe dla MŚP i będą obejmowały zakłócenia działalności gospodarczej, szkody majątkowe, zakłócenia łańcuchów dostaw i infrastruktury prowadzące do wzrostu kosztów utrzymania i materiałów oraz wyższych cen. Działania na rzecz klimatu stwarzają jednak dla przedsiębiorstw szeroki wachlarz nowych możliwości rozwoju produktów i usług, które mogą pomóc zarówno w redukcji emisji, jak i w dostosowaniu się do ocieplającego się świata.

Zagrożenia terytorialne

– Arktyka

Arktyka stoi w obliczu poważnych zmian, w tym wyższego niż przeciętny wzrostu temperatury, zmniejszania się morskiej pokrywy lodowej latem oraz topnienia wiecznej zmarzliny. Zmniejszanie się pokrywy lodowej następuje coraz szybciej i według prognoz będzie jeszcze bardziej wpływać na lokalne systemy naturalne i stworzone przez człowieka. Stwarza to również potencjalne dodatkowe obciążenia dla środowiska, takie jak ekstensywne wydobycie ropy naftowej i gazu oraz otwarcie nowych szlaków żeglugowych. Topnienie wiecznej zmarzliny może poważnie zakłócić systemy ludzkie, na przykład powodując problemy infrastrukturalne. Wrażliwe ekosystemy Arktyki znacznie ucierpiały z powodu ponadprzeciętnego wzrostu temperatury. Przewiduje się, że skutki tego zjawiska będą się utrzymywać.

– Europa Północna

Prognostycy przewidują zmniejszenie pokrywy śnieżnej i lodowej na jeziorach i rzekach, zwiększenie zimowych i wiosennych przepływów rzek na niektórych obszarach i ich zmniejszenie na innych (np. w Finlandii) oraz większe szkody powodowane przez śnieżyce. Częstsze i intensywniejsze ekstremalne zjawiska pogodowe w perspektywie średnio- i długoterminowej mogą mieć negatywny wpływ na dany region, na przykład powodując większą zmienność plonów.

– Europa Północno-Zachodnia

Nisko położone obszary przybrzeżne w północno-zachodniej części Europy były już w przeszłości zagrożone zalewaniem, a oczekuje się, że ryzyko takich powodzi wzrośnie ze względu na podnoszenie się poziomu mórz i większe prawdopodobieństwo fal sztormowych. Szczególnie narażone na to są kraje Europy Północnej. Przewiduje się, że większe opady w sezonie zimowym zwiększą intensywność i częstotliwość zimowych i wiosennych powodzi rzecznych, choć jak dotąd nie zaobserwowano tendencji wzrostowych w tym zakresie.

– Europa Środkowo-Wschodnia

Najpoważniejszym skutkiem dla środkowej i wschodniej części kontynentu będą zdaniem prognostyków ekstremalne temperatury. W połączeniu z mniejszymi opadami w okresie letnim mogą one zwiększyć ryzyko wystąpienia suszy, a ponadto mają spowodować wzrost zapotrzebowania na energię latem. Przewiduje się, że z powodu większych opadów w sezonie zimowym wzrośnie intensywność i częstotliwość powodzi rzecznych zimą i wiosną (w różnych regionach). Prognozy wskazują też, że zmiany klimatu doprowadzą do większej zmienności plonów i częstszych pożarów lasów.

– Region Śródziemnomorski

W ostatnich dziesięcioleciach region śródziemnomorski doświadczył poważnych skutków zmniejszonych opadów i wzrostu temperatury, a oczekuje się, że wobec postępującej zmiany klimatu sytuacja ta ulegnie pogorszeniu. Główne skutki, jakich należy się spodziewać, to zmniejszenie dostępności wody i plonów, większe ryzyko wystąpienia suszy, utrata różnorodności biologicznej, pożary lasów i fale upałów. Zwiększenie wydajności nawadniania w rolnictwie może do pewnego stopnia ograniczyć pobór wody, ale nie wystarczy, aby zrekompensować wzrost deficytu wody spowodowany zmianą klimatu. Ponadto skutki mniejszej dostępności wody i rosnącego zapotrzebowania na energię będą coraz bardziej odczuwalne w sektorze energetyki wodnej. Z kolei branża turystyczna będzie musiała zmierzyć się z mniej korzystnymi warunkami w okresie letnim. W wyniku zmiany klimatu i rozwoju społeczno-gospodarczego zagrożone są przepływy nienaruszalne, które mają istotne znaczenie dla zachowania dobrego stanu ekosystemów wodnych.

– Miasta i Obszary Miejskie

W ubiegłych latach postępująca urbanizacja i wzrost liczby ludności miejskiej w wielu miejscach zwiększyły wrażliwość miast europejskich na różne skutki oddziaływania klimatu, takie jak fale upałów, powodzie i susze. Konsekwencje ekstremalnych zjawisk pogodowych, takich jak powódź na Łabie w 2002 r. czy wylanie miejskiego systemu odwadniania w Kopenhadze w 2011 r., pokazują, jak bezbronne są miasta w obliczu tego typu zjawisk. W przyszłości trwające przejmowanie gruntów miejskich, wzrost i koncentracja ludności w miastach, a także starzenie się społeczeństwa przyczynią się do dalszego zwiększenia wrażliwości miast na zmiany klimatu. Skutkom tym mogą częściowo przeciwdziałać odpowiednie planowanie urbanistyczne, zarządzanie miastami i poprawa zielonej infrastruktury.

– Obszary Górskie

Wzrost temperatury ma szczególne znaczenie w wielu regionach górskich, w których zaobserwowano utratę masy lodowców, zmniejszenie pokrywy śnieżnej, topnienie wiecznej zmarzliny i zmiany poziomów opadów, w tym mniejszą ilość opadów śniegu. Oczekuje się, że tendencja ta będzie się pogłębiać. Może to doprowadzić do zwiększenia częstotliwości i intensywności powodzi na niektórych obszarach górskich (np. w części Skandynawii), co może mieć wpływ na ludzi i środowisko zbudowane. Oprócz tego przewiduje się ograniczenie turystyki zimowej, zmniejszenie potencjału energetycznego energii wodnej na południu Europy, przesunięcie stref wegetacyjnych i znaczną utratę różnorodności biologicznej. Gatunkom roślin i zwierząt żyjącym w pobliżu szczytów gór grozi wyginięcie z powodu braku możliwości migracji do wyżej położonych regionów.
Cofanie się większości lodowców wpływa również na dostępność wody na obszarach położonych w dolnym biegu rzeki.

 

Skutki zmieniającego się klimatu, zwłaszcza wzrost temperatury, częstotliwości i nasilenia zjawisk ekstremalnych, występujące w ostatnich kilku dekadach pogłębiają się stanowiąc zagrożenie dla społecznego i gospodarczego rozwoju wielu krajów na świecie w tym także dla Polski. Konieczne jest zatem podjęcie działań na rzecz dostosowania się do prognozowanych skutków zmian klimatu, które powinny być realizowane jednocześnie z działaniami ograniczającymi emisję gazów cieplarnianych.

Co to są działania mitygacyjne i adaptacyjne do zachodzących zmian klimatu?

Mitygacja, czyli łagodzenie, to całokształt działań, które mają na celu ograniczanie emisji gazów cieplarnianych (czyli dwutlenku węgla, metanu, podtlenku azotu, fluorowęglowodorów, perfluorowęglowodorów, itd.) i zwiększenie ich pochłaniania przez ekosystemy. Działania takie mogą mieć różny przebieg. Głównym wyzwaniem jest ograniczenie emisji ze spalania paliw kopalnych (czyli węgla, ropy oraz gazu), które odpowiadają za około 70% ogółu emisji gazów cieplarnianych i zastąpienie ich bezemisyjnymi lub niskoemisyjnymi źródłami energii. Energia wiatrowa, fotowoltaika czy energetyka jądrowa mogą coraz częściej być konkurencją pod względem ekonomicznym dla ropy naftowej, gazu czy węgla, ze względu na duże spadki kosztów instalacji. Zmiana źródła zasilania wiąże się jednak z koniecznością rozbudowy sieci elektroenergetycznych oraz wprowadzenia rozwiązań w zakresie przechowywania energii. Ten sam cel można osiągnąć również dzięki poprawie efektywności energetycznej. Wśród tych działań możemy wyróżnić te mające na celu zmniejszenie zapotrzebowania na energię poszczególnych sektorów gospodarczych i gospodarstw domowych. Warto tu również wspomnieć, że w sektorze energii elektrycznej technologie nisko- i zeroemisyjne są najbardziej rozwinięte, a ich koszt spada, przy jednoczesnym zapewnieniu największej procentowej redukcji emisji dwutlenku węgla w ramach efektywnej polityki klimatycznej.

Przykładowym działaniem mitygacyjnym jest zmniejszanie emisji dwutlenku węgla poprzez zmianę ogrzewania na nisko- bądź zeroemisyjne. Inne działania obejmują swoim zakresem m.in. zmianę praktyk biznesowych (wykonywanie audytów środowiskowych, proekologiczne zmiany w zarządzaniu przedsiębiorstwami) oraz produkcyjnych (wprowadzanie bardziej przyjaznych dla środowiska technologii), a także stopniowe zastępowanie zasilania opartego na paliwach kopalnych przez produkcję niskoemisyjnej energii elektrycznej, dzięki nisko- i zeroemisyjnym źródłom energii oraz energetyce atomowej. Istotna jest także wymiana taboru komunikacji miejskiej na zasilany alternatywnymi źródłami energii oraz rozwój infrastruktury rowerowej i zastąpienie samochodów osobowych napędzanych silnikami benzynowymi pojazdami elektrycznymi lub hybrydowymi, których emisja zanieczyszczeń oraz ogólne zużycie paliwa jest dużo niższe.

Co oznacza pojęcie adaptacji do zachodzących zmian klimatu?

Adaptacją do zmian klimatu nazywamy działania podejmowane, by zmniejszyć skutki zmian klimatu dla gospodarki, społeczeństwa oraz środowiska. Adaptacja to proces przystosowywania się do zmieniających się warunków klimatycznych, gdy mamy świadomość, że bez względu na wysiłki czy działania mające na celu łagodzenie zmian klimatu, zjawiska klimatyczne nadal będą dla nas coraz większym zagrożeniem. Adaptacja do zmian klimatu powinna obejmować działania dostosowujące systemy naturalne lub takie, które stworzył człowiek, do obecnych oraz spodziewanych warunków i efektów zmian klimatu w taki sposób, by szkody i negatywne skutki zmian były jak najmniej odczuwalne, natomiast skutki pozytywne były w pełni wykorzystane.

Przykładami takich działań jest wprowadzanie w miastach proekologicznych rozwiązań, takich jak:

• zmiana w zakresie gospodarki przestrzennej miasta, która zakłada eliminację betonowych pustyń i zastępowanie ich terenami zieleni,
• właściwe planowanie przestrzenne, zachowujące jak najwięcej terenów zieleni,
• unikanie zabudowy, np. terenów zalewowych,
• rozbudowa lokalnych systemów retencji, pozwalających zminimalizować np. skutki gwałtownych ulew.

Działań oczywiście jest więcej, a większość z nich może być częściowo dofinansowana, np. ze środków unijnych.

Dlaczego to takie ważne?

Przede wszystkim musimy sobie uświadomić, że Polska również odczuwa efekty zmian klimatycznych, które widzimy, zmagając się z materialnymi skutkami wywołanych przez nie gwałtownych zjawisk pogodowych, takich jak burze, ulewy czy susze. Obserwowane trendy, w tym scenariusze zmian klimatu, w dalszym ciągu pokazują, że mimo iż roczne sumy opadów będą się zwiększać, to nastąpi zmiana ich rozkładu geograficznego. Jednocześnie zaburzona zostanie temporalność zjawisk atmosferycznych, a znacząco zwiększy się sama ich intensywność, w momencie, gdy środowisko nie będzie w stanie przyjąć np. zwiększonej ilości wody w czasie deszczu nawalnego. Ponadto wzrastać będzie temperatura roczna, co wymusi, np. na rolnikach, inwestycje w inne rodzaje upraw niż te dotychczas stosowane. W zależności od warunków geograficznych część regionów Polski będzie narażona na takie zmiany bardziej, inne mniej. Ważne jest, aby działania zaradcze objęły swoim zasięgiem całą powierzchnię naszego kraju i były dostosowane do specyfiki poszczególnych regionów.

Zmiany klimatu są jednym z najważniejszych wyzwań współczesnego świata. Adaptacja do zmian klimatu jest jedną ze strategii, jaką podejmujemy, aby zmniejszyć skutki zmian klimatu dla gospodarki, społeczeństwa i środowiska. Adaptacja jest procesem przystosowywania się do zmieniających się warunków klimatycznych, w sytuacji, gdy wiemy, że bez względu na wysiłki podejmowane na rzecz łagodzenia zmian klimatu, zjawiska klimatyczne będą dla nas coraz większym zagrożeniem.

Co każdy może zrobić dla ochrony klimatu?

Biorąc pod uwagę fakt, że prawie każda nasza czynność zwiększa pulę gazów cieplarnianych, powinniśmy podjąć działania zmniejszające wielkość naszych osobistych emisji. Rezygnacja z lotów samolotem, dieta bardziej roślinna, powstrzymanie zapędów konsumenckich, korzystanie z odnawialnych źródeł energii, to wszystko jest w zasięgu większości z nas. Indywidualne działania są potrzebne, ale nie wystarczą. Najważniejsze są zmiany systemowe. Potrzebujemy zmian w prawodawstwie, w gospodarowaniu zasobami, rolnictwie, podejściu do rozwoju i do natury. Zmiany systemowe nie dzieją się same. Musimy wybierać mądrych polityków i wywierać na nich nieustanną presję. Zadawać pytania, podpisywać petycje, pisać do posłów, do swoich przedstawicieli w sejmie i samorządzie, brać udział w konsultacjach, organizować się, rozmawiać z innymi, interesować się, dokształcać . Zmiany w prawie wymagają poparcia społecznego. Razem jesteśmy siłą. Każdy z nas może chronić klimat. Nie podgrzewaj atmosfery!

Bądź rzecznikiem ochrony klimatu, aktywnym i świadomym obywatelem

• Zadawaj pytania, dociekaj, czytaj, ucz się. Korzystaj ze sprawdzonych źródeł wiedzy.
• Wypowiadaj się w sprawach publicznych. Rozmawiaj z innymi. Bądź rzecznikiem działań na rzecz klimatu.
• Głosuj w wyborach na kandydatów, którzy rozumieją skalę problemu i chcą działać dla klimatu. Po wyborach oczekuj konkretnych działań, pytaj i rozliczaj z obietnic.
• Inicjuj zmiany w swoim miejscu pracy, w miejscu zamieszkania, na osiedlu, w gminie.
• Włącz się w działania organizacji czy ruchów społecznych działających na rzecz klimatu lub wspieraj je.
• Szukaj sojuszników do wspólnego działania.
• Wykorzystuj swoją wiedzę, pozycję, zawód do inicjowania zmian, nie ważne czy jesteś inżynierem, pracownikiem korporacji, dziennikarzem, nauczycielem, zawodowym kierowcą…

A poza tym…

Oszczędzaj energię elektryczną w domu i w pracy

• Korzystaj z tzw. zielonej energii z przyjaznych dla klimatu odnawialnych źródeł.
• Wyłączaj lampy oraz urządzenia z których nie korzystasz. Dopasuj moc oświetlenia do potrzeb. Korzystaj z naturalnego światła, tak ustaw biurko czy fotel do czytania by w ciągu dnia korzystać ze światła słonecznego. Pomaluj ściany jasnymi farbami, które odbijają światło.
• Kupując urządzenia wybieraj te energooszczędne, wysokiej klasy energetycznej, z wyłącznikami zegarowymi, z termostatami.
• Pralkę i zmywarkę włączaj tylko gdy są pełne (oszczędzisz wodę i energię). Obniż nieco temperaturę prania. Równo i starannie rozwieszaj pranie, a będziesz miał mniej prasowania. Nie używaj suszarek bębnowych.
• Regularnie rozmrażaj lodówkę, przed włożeniem jedzenia do lodówki ostudź je. Ustaw lodówkę z daleka od źródeł ciepła. Nie ustawiaj lodówki na najwyższe chłodzenie.
• Nie przegrzewaj mieszkania, przykręć termostat. Odpowiednio ocieplony budynek pozwala zaoszczędzić na opale i redukuje znaczną utratę ciepła, ograniczając emisję dwutlenku węgla. Regularne odpowietrzaj kaloryfery i czyść otwory wentylacyjne.
• Gotuj potrawy pod przykrywką. Kiedy robisz sobie coś ciepłego do picia gotuj tylko tyle wody, ile potrzebujesz.
• Nie zostawiaj urządzeń włączonych na stand-by. Nie zostawiaj w kontakcie ładowarki do telefonu (laptopa, golarki, akumulatorków itp.).
• Gdy wychodzisz z domu lub biura upewnij się, czy wszystkie urządzenia są wyłączone. Wyłączaj monitor komputera gdy nie korzystasz z niego dłużej niż pół godziny, wprowadź komputer w stan hibernacji lub wyłącz go.
• Zamiast z klimatyzacji korzystaj z wentylatora.

Oszczędzaj papier

• Nie drukuj niepotrzebnych rzeczy. Przechowuj dokumenty w wersji elektronicznej zamiast papierowej. Drukuj dwustronnie. Wykorzystuj papier zadrukowany jednostronnie do wydruków roboczych lub notatek.
• Wybieraj papier makulaturowy, jego produkcja pochłania ok. 70% mniej energii niż produkcja zwykłego papieru, a dodatkowo oszczędzasz lasy.
• Korzystaj z papieru toaletowego i ręczników z makulatury.
• Zbieraj makulaturę.

Oszczędzaj wodę

• Pamiętaj, że oszczędność wody to także oszczędność energii, która w Polsce wciąż w większości pochodzi ze spalania węgla.
• Zakręcaj kran kiedy myjesz zęby, bierz prysznic zamiast kąpieli – oszczędzisz wodę i energię potrzebną na jej podgrzanie. Napraw kapiące krany. Na kranie zamontuj perlator, by zmniejszyć zużycie wody. Zainstaluj wodomierz, on skutecznie motywuje do oszczędzania.
• Pralkę i zmywarkę włączaj tylko gdy są pełne (oszczędzisz wodę i energię). Przy niepełnej pralce wybieraj oszczędny program prania.
• Jeśli korzystasz z bojlera, ustaw go tak aby podgrzewał wodę tylko wtedy gdy z niej faktycznie korzystasz (np. rano i wieczorem).
  • Jeśli masz ogród, podlewaj go późnym wieczorem lub wcześnie rano gdy jest chłodniej. Dzięki temu parowanie nie będzie tak intensywne, a rośliny wchłoną więcej wody. Rzadziej koś trawnik, wyższa trawa ma dłuższe korzenie i zacienia glebę a dzięki czemu chroni glebę przed utratą wilgoci.
• Załóż ogród deszczowy. Rozszczelnij powierzchnię tam gdzie się da, tak by woda mogła wsiąkać zamiast odpływać.
• Jeśli masz ogród, podlewaj go późnym wieczorem lub wcześnie rano gdy jest chłodniej. Dzięki temu parowanie nie będzie tak intensywne, a rośliny wchłoną więcej wody. Rzadziej koś trawnik, wyższa trawa ma dłuższe korzenie i zacienia glebę a dzięki czemu chroni glebę przed utratą wilgoci.

Wybieraj transport przyjazny środowisku

• Zrezygnuj z lotów samolotem. Samoloty emitują duże ilości CO2 do atmosfery, komunikacja lotnicza stanowi najszybciej rosnące źródło emisji CO2.
• W mieście staraj się poruszać pieszo lub rowerem, a nie samochodem, jest to zdrowsze i bardziej ekonomiczne. Korzystaj z transportu publicznego.
• Jeżdżąc samochodem do pracy staraj się zabierać również inne osoby. Powadź auto w sposób ekologiczny (ecodriving). Zdejmij z samochodu bagażnik, jeśli z niego nie korzystasz, dzięki temu zaoszczędzisz paliwo.

Świadomie rób zakupy

• Nie daj się nabrać na greenwashing. Pisz do producentów, oczekuj zmian od nich. Nie daj się wepchnąć w prywatyzację winy.
• Kupuj mniej.
• Wybieraj produkty lokalne i sezonowe, dzięki temu ograniczysz energochłonny transport.
• Jedz mniej mięsa lub zostań wegetarianinem/weganinem. Produkcja mięsa wiąże się z intensywną emisją CO2 i metanu.
• Wybieraj produkty rolnictwa ekologicznego.
• Kupuj tylko to, co jest ci naprawdę potrzebne. Nie marnuj jedzenia. Kupuj tylko tyle, ile naprawdę potrzebujesz.
• Unikaj produktów jednorazowych, wybieraj produkty trwałe i wysokiej jakości, tak aby służyły ci jak najdłużej.
• Dziel się z innymi: wymieniaj się książkami, czasopismami, zabawkami, umów się z przyjaciółmi by na zmianę kupować czasopisma, sprzęt typu kosiarka, wiertarka itp. kupuj „na spółę” ze znajomymi. Niepotrzebne lecz dobre rzeczy oddaj innym (ubrania, książki, zabawki, meble itp.).

Chroń przyrodę

• Przyroda nie tylko jest magazynem węgla, ale też chroni nas przed skutkami zmian klimatu. Chroń lasy, mokradła, enklawy dzikiej przyrody, zieleń w miastach.
• Wspieraj rolnictwo ekologiczne.
• Dbaj o bioróżnorodność, choćby na swoim balkonie lub w ogródku.
• Sadź, a przede wszystkim dbaj o stare drzewa.

 

PLAKAT INFORMACYJNY

ULOTKA INFORMACYJNA str. 1

ULOTKA INFORMACYJNA str. 2

 

Źródło:

https://klimada2.ios.gov.pl/zmiany-klimatu/

https://bip.mos.gov.pl/strategie-plany-programy/materialy-archiwalne/adaptacja-do-zmian-klimatu/

https://klimada2.ios.gov.pl/wp-content/uploads/2022/12/IOS-PIB_Zmiany-klimatu-i-adaptacja-do-zmian-klimatu-w-ocenach-oddzialywania-na-srodowisko.-PODRECZNIK-1-skompresowany.pdf

https://www.infona.pl/resource/bwmeta1.element.baztech-article-BUJ5-0052-0052

https://www.gov.pl/web/edukacja-ekologiczna/co-to-sa-dzialania-mitygacyjne-i-adaptacyjne-do-zachodzacych-zmian-klimatu

https://klimada2.ios.gov.pl/adaptacja/

https://climate.ec.europa.eu/climate-change/causes-climate-change_pl

https://climate.ec.europa.eu/climate-change/consequences-climate-change_pl

https://www.klimat.edu.pl/co-kazdy-moze-zrobic/

https://www.europarl.europa.eu/factsheets/pl/sheet/72/walka-ze-zmianami-klimatu